Si quieres acceder a los contenidos completos y conocer mejor la vida de los animales invertebrados con más imágenes e información, échale un vistazo a nuestra versión para ordenador.
ANIMAIS INVERTEBRADOS - CRUSTÁCEOS
CRUSTÁCEOS
CRUSTÁCEOS
Amigos de lo ajeno
De qué hablan las
Os crustáceos son incriblemente numerosos e diversos en formas, tamaños e hábitat. Actualmente hai máis de 60.000 especies descritas, pero estímase que aínda hai que descubrir entre 5 e 10 veces este número. Son os animais máis estendidos e abundantes en todos os océanos, aínda que tamén viven en augas salobres e doces, e mesmo en terra firme, coma a pulga de praia ou a cochinilla de mar (que podemos ver coa marea baixa). E todo isto sen ser nin sequera un filum biolóxico (coma as esponxas, equinodermos ou moluscos), senón unha subfamilia dentro da ampla familia de artrópodos, que tamén inclúe outras clases como insectos ou arácnidos. De feito, xunto aos seus parentes, os insectos, os crustáceos forman o 80% dos animais coñecidos, o que, a pesar do antropocentrismo, lévanos a definir a época na que vivimos como o período dos artrópodos (Hickman et al. 2009).
A pesar desta enorme variedade, todos teñen certas características que os converten en crustáceos:
- Teñen o corpo dividido en 3 partes: cabeza - tórax (que se pode fusionar nunha soa cuncha ou cefalotórax) - abdome, que se segmenta en anacos ou aneis máis pequenos, os metámeros (xeralmente teñen entre 16 e 20). Canto máis evoluciona o crustáceo, menos cantidade de metámeros ten.
- Son os únicos artrópodos que teñen dous pares de antenas.
- Ademais, o nome de crustáceos (de costra) indica outra das súas características, teñen un esqueleto de quitina externo e articulado, que periodicamente mudan a medida que medran. Cando se produce esta muda (écdise) son especialmente vulnerables, o que os move a esconderse en fendas ou enterrarse na area para protexerse ata que a nova cuncha gañe consistencia. Moitas funcións vitais están asociadas a esta mudanza, como a reprodución ou a alimentación.
- Como artrópodos tamén teñen "patas articuladas", dúas en cada segmento ou parte do corpo (unha a cada lado), que poden dedicarse a diferentes funcións como a locomoción, a alimentación, a reprodución, a defensa,...
A gran maioría son animais acuáticos, moitos deles, xeralmente os máis grandes, son bentónicos (viven no fondo mariño) como a nécora ou a centola, mentres que moitos outros, máis pequenos, forman parte do plancto mariño (flotando na columna de auga) coma o krill. Limitarémonos a falar duns poucos grupos, para facilitar a identificación e o coñecemento deses crustáceos que podemos atopar con máis frecuencia e facilidade, ou que nos poden resultar máis familiares:
DECÁPODOS, son os máis coñecidos, os caranguexos, os centolas, lumbrigantes, os camaróns... diferéncianse doutros crustáceos por teren unha cuncha que cobre e fusiona a parte dorsal nun cefalotórax e porque teñen tres pares de apéndices peludos na cabeza (maxilípodos, preto da boca) para manexar os alimentos e cinco pares de patas torácicas funcionais para a locomoción. O primeiro par de patas (ou máis) ten pinzas, que tamén usan en defensa, limpeza, alimentación,... Tamén teñen dous ollos compostos en pedúnculos que sobresaen da cabeza. Cada un deles está composto por centos de pequenos ollos que lles permiten percibir un campo visual moi amplo e ser especialmente sensibles á hora de detectar movementos ao seu redor.
Os decápodos están situados nun grupo máis grande, os malacostráceos, neste tamén se inclúen isópodos, coma os piollos de mar e os mísidos, mini-camaróns nadadores que forman enxames visibles e serven de alimento a moitos animais, coma o cabalo do mar. Tamén pertencen aos malacostráceos os eufausiáceos, máis coñecidos como krill, cuxas concentracións xigantescas serven de alimento para as baleas, os tiburóns de balea, as focas, os pingüíns e as aves; ou os anfípodos, como as pulgas de praia que saltan ao solpor na beira do mar.
CIRRÍPEDES. Non o parece, pero os percebes ou o arneirón tamén son crustáceos. Son os únicos sésiles e pódense fixar a varias superficies. Péganse grazas a glándulas ou musculosos pés especiais, moi fortes, e teñen o seu corpo protexido por placas calcarias dispostas de xeito similar a unha pirámide. Estas placas pódense pechar hermeticamente, permitíndolles manter a humidade cando a marea está baixa e quedan ao descuberto, e ábrense para sacar as pequenas patas peludas (cirros), que estes estenden e recollen para capturar o alimento en suspensión.
Ao vivir ancorados, tiveron que modificar moito o seu corpo e por iso non se parecen a outros crustáceos. Cando as súas larvas están unidas á superficie onde medrarán, comezan a segregar as placas calcarias, perden os ollos e transforman as patas nadadoras en cirros peludos que lles permitan alimentarse. Son típicos de zonas intermareais e poden formar grandes extensións coloniais.
COPÉPODOS, aínda que só amosaremos un, non queremos deixar de mencionar os copépodos pola súa grande importancia ecolóxica, xa que son crustáceos moi pequenos que compoñen o zooplancto. Contribúen ao equilibrio mariño ao consumir unha grande cantidade de microalgas, á vez que serven de alimento para moitas especies mariñas.
DECÁPODOS
A centola, en cambio, presenta un corpo curto. O seu cacho é ovalado e alcanza os 35 cm sen contar as patas. Nel aparecen pequenas espiñas espalladas, e outras máis grandes no bordo que limita a parte dorsal e ventral, que van cara arriba (na centola mediterránea –Maja squinado– estas espiñas están dirixidas cara a adiante, sendo un dos criterios para diferencialas).
A pesar do seu tamaño, non é fácil de ver debido ás súas artes da camuflaxe, dado que cobre a cuncha con algas, gorgonias, esponxas... e todo canto poida axudarlle a pasar desapercibida. Recolle directamente coas súas pinzas todo que poida tapala e vaino poñendo sobre o cacho.
Xunto coa centola, o lumbrigante (ou cereixo) é o crustáceo máis grande da nosa ría, co seu longo abdome pode chegar ata o medio metro de lonxitude. Ten un corpo alongado e cilíndrico. Destaca o seu primeiro par de patas coas tenaces, moi desenvolvidas (algo máis nos machos) e potentes. Cada unha das tenaces está especializada en diferentes funcións, polo que son diferentes entre elas: unha ten uns bordos internos rectos e lixeiramente serrados para manipular e cortar, mentres que a outra ten os bordos máis irregulares e con algúns dentes máis grandes para poder esmagar as cunchas das súas presas.
A pinza trituradora normalmente é a esquerda, pero se a perde, a outra pinza convértese en trituradora e a pinza que rexenera é de corte, invertendo a lateralidade.
A nécora (andarica ou cangrexo bruxa) tamén ten un corpo curto, co abdome dobrado debaixo do tórax e ten un tamaño medio, entre 15 - 20 cm. contando as patas. Presenta unha cor marrón clara con manchas azuis, pero recoñécese ao momento polos seus ollos vermellos.
Coa cuncha aplanada, hexagonal e cuberta de pequenos pelos que lle dan un aspecto aveludado.
O primeiro par de patas é máis ancho para formar as pinzas (algo máis grandes nos machos), os seguintes tres pares rematan nunha longa unlla que lles permite moverse sobre rochas e fondos. O último par é máis curto e plano porque o emprega como remo para nadar.
Son bastante rápidas.
Homarus gammarus
Maja brachydactyla
Necora puber
Aliméntanse de algas, moluscos, pequenos peixes mortos e outros crustáceos, incluso da mesma especie, xa que teñen tendencias ao canibalismo.
Normalmente as veremos moverse lateralmente, isto é porque son máis rápidas cara ao lado que de fronte. Ao anchear e acurtar a súa cuncha, estes decápodos desprazaron o seu centro de gravidade cara a adiante, facilitando estes movementos. De feito, os crustáceos "de cola curta", como o caranguexo ou a centola, son os mellor adaptados á vida do fondo.
De hábitos nocturnos, viven en fondos rochosos preto das costas, case sempre as atoparemos agochadas nas fendas, aínda que non é raro que se escondan baixo anémonas ou algas. Cando se senten ameazadas, erguen as pinzas como ameaza.
Podemos atopalas practicamente en calquera punto do mergullo onde haxa rochas.
O abdome, na parte ventral, é triangular nos machos e máis ancho e redondeado nas femias, xa que é onde levan os ovos.
Antes do apareamento, os machos realizan un ritual de achegamento, acariñando e abrazando á femia, despois acóplanse ventre con ventre, procurando xeralmente intimidade entre as fendas das rochas.
Tamén é frecuente atopalas unha sobre a outra, mais esta é unha postura protectora.
O primeiro par de patas é moi longo (máis longo que a lonxitude do corpo) e ten pinzas pequenas nos extremos. Os outros pares de patas rematan en unllas e permítelle moverse camiñando, é quen de facelo mesmo de cabeza para abaixo, aferrándose firmemente ás rochas.
Xeralmente aparéanse durante a primavera ou o outono, aproveitando a muda das femias (isto facilita a inseminación). Para isto, as centolas migran a maiores profundidades, xuntándose en grandes grupos, centoleiras ou tellos, facilitando así a protección das femias. É común que os polbos pasen por estes grupos esperando algún despiste que lles permita obter un gran botín.
Aparecen en fondos rochosos, a miúdo escondidas en fendas ou grandes buratos. Témolas por toda a ría, pero abundan en Cenoiros, pecios, Frapelo, Cabo de Mar ou A Furna.
Este ten gran cantidade de pelos curvados espallados (coma se fosen anzois) que facilitan a fixación dese "mini-ecosistema" móbil. De feito, cando muda a cuncha, traslada con coidado as algas e outros animais para a súa nova carcasa. Baixo ese abrigo a coloración é avermellada ou alaranxada.
A diferenza de moitos crustáceos, as súas antenas son pequenas e os seus ollos, retráctiles, están situados nos lados delas.
Normalmente vive nos fondos rochosos, escondido en fendas e buratos, e ten unha coloración azul escura e marrón, con pintas brancas.
Da cabeza saen dúas longas antenas (que alcanzan a mesma lonxitude que o seu corpo) que moven de forma independente para detectar o que hai ao seu redor e espantar aos depredadores. Son solitarios, territoriais e de hábitos nocturnos.
Por ser de interese comercial, a súa esperanza de vida é moi reducida, mais en realidade son animais moi lonxevos, calcúlase que poden vivir ata 72 anos.
Podemos velos en Cala do rei, Salgueirón, Cenoiros, Frapelo ou Illas Cíes. Por suposto, son cada vez máis escasos, por que será...
O segundo e o terceiro par de patas tamén teñen pinzas pequenas, as outras utilízanas para desprazarse, o mesmo que a súa cola en forma de abanico, que lle permite propulsarse a rabexadas.
O seu ritual de apareamento é todo un espectáculo, recomendamos esta ligazón para unha información máis detallada
É un pequeno decápodo, de entre 5 e 10 cm, incluíndo as súas patas, delgadas e longas. O par anterior son as tenaces, máis desenvolvidas e de aspecto avultado.
A súa cuncha ten forma de pera, estreita na cabeza e de cor marrón claro. É frecuente que lle medren na cuncha pequenos animais como as esponxas e tamén algas. Isto axúdao a camuflarse aínda máis.
O caranguexo araña fantasma tamén é coñecido como o caranguexo das anemones, dado que a maioría das veces atoparémolo agochado baixo os tentáculos das anemones comúns. Normalmente atoparemos un ou dous por anémona, pero é posible que ás veces se acumulen máis, como cando nunha mesma anémona se refuxia a femia coas súas crías.
Inachus sp.
Cancer pagurus
Polybius henslowii
Outro caranguexo típico da nosa ría é o boi, aínda que non o atopamos tan a miúdo coma os outros.
Ten un corpo moi compacto, cunha cobertura grosa e aplanada, duns 20 cm. de ancho, da que saen as patas. O primeiro par son pinzas robustas e potentes coas que se defende e ataca ás súas presas. Como no lumbrigante, as pinzas son diferentes entre si e, mentres que a dereita utilízaa para triturar, a esquerda é algo máis fina e úsaa para cortar. As outras patas son peludas e rematan nunha unlla negra, polo que se usan para a locomoción.
A parte dorsal da cuncha e as patas teñen unha cor caramelo, e a parte ventral é máis branca. A cuncha adoita ser lisa, a miúdo cun fino xaspeado branco, e non adoita presentar outras formas de vida sobre él.
Pequeno caranguexo nadador, cunha coiraza de apenas 5 cm de ancho, que atoparemos preto da superficie (é posible que nos acompañe mentres facemos a parada da seguridade).
A súa coiraza é semellante á das nécoras, aplanada e con forma de hexágono irregular, pero de cor avermellada e sen aspecto aveludado.
O primeiro par de patas remata en pinzas e os outros están aplanados para facilitar a natación, especialmente o último par de patas, que teñen forma de remo e que move facendo oitos para nadar.
É moi curioso, non dubidará en achegarse e, mesmo é posible que se lle ofrecemos a man, pouse nela.
Atoparémolo, especialmente no verán, momento no que se poden formar grandes grupos espallados.
Poden aparecer en puntos de mergullo pouco profundos, como en Viños (Illas Cíes), pero é máis común atopalos na superficie de puntos máis profundos e afastados da costa, como a zona próxima ás Illas Estelas.
Habrá que prestar mucha atención en la parte más profunda de las gritas para poder encontrarlos.
Debido aos seus hábitos nocturnos, durante o día atoparémolo agochado nas fendas, a miúdo preto dos congros e dos xastres.
Os cangrexos fíxanse nas anemones coas patas traseiras e, mentres lles dan acubillo, levan a cabo tarefas de limpeza. Os machos son máis viaxeiros e a miúdo móvense de noite de anemone en anemone visitando ás femias, que son fértiles ao longo de todo o ano. Tamén é normal atopalos en grandes algas pardas (especialmente pola noite) e en cavidades nas que hai congros ocultos.
A pesar do seu pequeno tamaño, cando se senten ameazados, "enfróntanse" ao mergullador, levantando as pinzas.
Podemos velos en calquera punto onde haxa anemones comúns, é dicir, en moitas partes da ría. Destacamos as Illas Cíes, A Furna e Cala do Rei.
Pueden aparecer en puntos de buceo poco profundos, como en Viños (Islas Cíes), pero es más habitual encontrarlos en la superficie de puntos más profundos y alejados de la costa, como la zona próxima a las Islas Estelas.
O santiaguiño amosa un vistoso abdome longo que se enrosca ao final, con cores laranxas e azuis vivas sobre unha base marrón escura.
Identifícase facilmente porque ten antenas modificadas en forma de pas, que se estenden como láminas na parte dianteira da cabeza.
Baixo elas están escondidas algunhas das patas, pequenas e delgadas. Todas rematan en unlla, agás o quinto par de patas das femias, que ten unha pequena pinza.
O corpo no seu conxunto adquire unha forma rectangular e mide uns 12-15 cm.
Os seus ollos chaman a atención, son como dúas pequenas perlas colocadas sobre pedúnculos laranxas e están moi separados entre si.
A pesar da súa abundancia, é o grande descoñecido dos decápodos, probablemente porque non ten interese comercial. O xastre, ou moucho bravo, vive en augas pouco profundas nas fendas das rochas.
Mide entre 10-15 cm (contando as pinzas) e o seu corpo é aplanado e ovalado.
Ten unha cuncha longa e vistosa dun laranxa intenso case vermello, con liñas transversais irregulares de cor azul eléctrico (que tamén rodean os ollos).
Ten varias espiñas, especialmente na cabeza e as patas. Dos cinco pares de patas, o par anterior está máis desenvolvido e ten a forma de pinzas alongadas, e o último par, arredor da cola, son patas máis curtas, delgadas e difíciles de ver. Son todas peludas e permítenlle moverse.
Scyllarus arctus
Galathea strigosa
Galathea squamifera
Na ría tamén atopamos o xastre negro, moi similar ao anterior pero con menos espiñas e dunha cor marrón escura e uniforme, con pintas redondeadas nas pinzas.
Este xastre é máis pequeno, uns 7 cm, e as súas pinzas son máis estreitas e pequenas que no seu parente espiñento. Tampouco ten as patas tan peludas e adoita atoparse a menor profundidade.
Cando miramos os xastres parece que só teñen 4 pares de patas, mais teñen cinco, como todos os crustáceos, o que acontece é que o último par está moi minguado e agochado baixo o repregado abdome. Utilízano para limpar a cavidade branquial.
É moito menos abundante que o moucho bravo e, ademais, adoita expoñerse menos, permanecendo na parte inferior das fendas.
Pódense atopar exemplares en lugares como A Furna, ou tamén en Punta Pereiras e Viños (nas illas Cíes). Todos estes son puntos pouco profundos con áreas de múltiples buratos en fondos rochosos.
Xunto aos pequenos ollos, saen dúas antenas delgadas, e o seu corpo aplanado pode "enroscarse" na parte traseira, de xeito que o abdome queda repregado.
É asustadiza e pode facer movementos moi rápidos para ocultarse.
Podemos atopar xastres en calquera punto da ría onde teñan rochas para esconderse, sendo especialmente abundante nos Cenoiros, Frapelo, Cabo de Mar ou as Illas Cíes.
Atópanse en fendas e cavidades, especialmente colocados de cabeza nas paredes superiores. Asustan con facilidade e logo, impulsados pola súa poderosa cola en forma de abanico, escapan rapidamente dun salto.
As características do santiaguiño convérteno nun animal fermoso e buscado, pero é bastante escaso na ría, apenas conseguimos atopalos en contadas ocasións, en lugares moi diferentes, sempre ben agochados e esquivos. Hai que mirar na parte superior dos buratos e covas e ter coidado de non asustalos coa luz das lanternas.
Pagurus prideaux
Macropodia sp.
Pachygrapsus marmoratus
Caranguexo entre 2 e 7 cm de longo e de cor marrón avermellada. Ten os tres primeiros pares de patas altamente desenvolvidas para desprazarse, especialmente o primeiro: un par de pinzas que sobresaen da cuncha na que vive como se fosen luvas de boxeo (unha máis grande ca outra). Estas, ademais de ter funcións na alimentación, permiten pechar a entrada da súa gorida cando se sente en perigo.
Teñen un abdome brando e asimétrico, que "retorcen" para introducilo nas cunchas baleiras de gasterópodo das que se apropian para vivir. Debido a este modo de vida, os dous últimos pares de patas son moi reducidos e úsaos para aferrarse á súa cuncha. O último par tamén lle permite realizar tarefas de limpeza nas branquias.
Pequeno caranguexo de patas longas que normalmente pasa desapercibido, dado que se camufla adherindo ao seu corpo case todo o que ten ao seu alcance.
Xeralmente cóbrese coas algas que o rodean nos lugares onde vive, camuflándose perfectamente, o que lle dá o nome común de fantasma.
Para acentuar aínda máis as súas habilidades na arte da fuga, é de tamaño pequeno, entre 3 e 5 cm de ancho total, e é capaz de simular os movementos das algas, deixándose mexer polas correntes.
Tamén é común que se "pregue" nunha bola e se deixe levar pola corrente.
Tamén coñecido como cangrexo corredor, pola súa velocidade ao desprazase, ou cangrexo de rocha, por ser onde adoita vivir. Os queimacasas son propios da zona intermareal, aparecendo case sempre en fendas ou zonas de rochas que quedan ao descuberto cando a baixa a marea.
Identifícase rapidamente pola súa cuncha cuadrangular e aplanada (aproximadamente 4 cm de ancho) e polas grandes e fortes pinzas do seu primeiro par de patas en comparación co resto do corpo.
A cuncha presenta un fermoso debuxo con múltiples e finas liñas escuras no bordo e manchas irregulares na parte central. Presenta unha riscada horizontal de cor avermellada xusto no centro.
Visto desde diante, destacan os seus ollos, moi elevados nos pedúnculos, que adoitan ter unhas manchas vermellas.
A zona da boca adquire tonalidades azuladas ou granates dependendo da cor base de cada exemplar.
Atoparémolos en zonas intermareais.
A tonalidade de fondo varía do ocre ao gris claro, mentres que os debuxos adoitan ser de cor verde ou marrón escuro. As patas poden adoptar tons máis avermellados, mesmo granates, especialmente as pinzas.
Con moita paciencia podemos tentar atopar un ollo ou antena na foto superior, o que nos dá unha idea do difícil que é recoñecer a este experto do disfrace no seu hábitat natural.
Normalmente vive en fondos areosos e de zostera marina. Podemos atopalos en puntos pouco profundos onde haxa algas en abundancia, A Furna ou Areamilla. Tamén poden aparecer na zona intermareal.
Baixo ese disfrace perfecto, digno do espía de Xulio César en Astérix e Obélix, escóndese un corpo esvelto, normalmente de cor marrón claro formado por unha cuncha triangular (con cara apuntada) e patas moi desenvolvidas e delgadas.
Viven en fondos areosos, a miúdo preto da zona de rochas.
Podemos atopalos en calquera punto de mergullo. Algunhas zonas pouco profundas da costa norte, como Cala do rei, Areamilla ou A Furna son bos lugares para observalos.
A pesar do seu nome e do seu gusto por encerrarse nunha cuncha allea, este caranguexo mantén moitas relacións. Na súa cuncha podemos atopar desde hidrozoos de caranguexo a sobre todo a chamada anémona capa (Adamsia palliata).
O normal é que busquen e habiten unha cuncha nova cando a súa xa é demasiado pequena. Pero mudarse non sempre é fácil e ás veces resulta difícil atopar unha casa a medida. Cando a cuncha que atopan é demasiado grande, algúns agardan por outro caranguexo máis grande para faceren o intercambio e tomar así a súa nova cuncha.
Este fenómeno, levado a unha longa lista de espera para conseguir un novo fogar, reflíctese neste fragmento de Life Story (BBC).
AMIGOS PARA SEMPRE
As relacións de simbiose, nas que dous ou máis animais diferentes se benefician mutuamente para facilitar a súa supervivencia, son moi comúns no medio mariño. Os crustáceos son especialmente dados a ter este tipo de relacións.
Un dos casos máis rechamantes é o establecido polo cangrexo ermitán de Prideaux e a anémona capa (Adamsia palliata). É unha relación tan común que a presenza desta anémona nesta especie de ermitán é un criterio usado para a súa identificación.
Esta fermosa e pequena anémona (branca con puntos de cor rosa intenso) ponse sobre a cuncha do cangrexo e segrega unha substancia quitinosa que fai que a cuncha estire a medida que ela e o caranguexo medran. Daquela, aínda que medre, non precisa mudar de casa.
Ás veces a anémona manta medra tanto que a cuncha acaba por disolverse de tanto estirar, sendo a quitina segregada a que forma a "nova cuncha" do cangrexo.
%202_JPG.jpg)
Mentres que o cangrexo aporta á anémona a capacidade de movemento, a anémona, cos seus tentáculos urticantes, é un bo motivo para que os depredadores se manteñan afastados. A anémona capa, ademais, ten outra vantaxe extra, cando se sente molestada expulsa algúns pegañentos filamentos brancos ou violetas (acontios), que completan a defensa da parella.
O agradecemento do ermitán ás veces pode ir aínda máis lonxe, tense rexistrado casos nos que o cangrexo pon parte da comida que consegue na boca da anémona para compartir o botín.
DIAPOSITIVAS DE CARANGUEXOS
Pachygrapsus marmoratus
Pagurus cuanensis
Inachus phalangium
Pachygrapsus marmoratus
Os camaróns teñen un abdome longo pero pequeno (de 4 a 7 cm) e adoitan atoparse en grupos (ás veces moi numerosos) que asoman curiosos nas entradas das fendas.
É frecuente que, se vemos un grupo de camaróns nun destes buratos, un pouco máis abaixo haxa algún congro, xa que tenden a vivir en simbiose con eles.
Tamén podemos atopar, eso si, con moita sorte, esta pequena e fermosa limpadora que parece propia das augas tropicais. De apenas 2 cm, ten o corpo transparente, con algunhas manchas rosas rodeadas de azul intenso aliñadas ao longo do seu abdome. A cabeza está adornada con multitude de pequenos puntos de cores (amarelo, azul, vermello, branco ...) e as patas teñen franxas azuladas ou violáceas.
Palaemon serratus
Periclimenes sagittifer
Hippolyte prideauxiana
Outra pequena delicatessen de gambas ocultas noutros animais é a chamada gamba dos crinoideos, que camúflase á perfección imitando cores destes.
Son gambas pequenas, de ata 3cm.
O corpo é transparente, pero sobre el as liñas vermellas e brancas esténdense lonxitudinalmente polo dorso e outras máis pequenas saen cara á zona ventral.
GALERÍA
Como o seu nome indica, a coloración é moi variable, pero case sempre moi vistosa. Normalmente depende de onde a atopemos. Cando viven en zonas de plantas de zostera adquiren verdes brillantes, mentres que se as atopamos en gorgonias a súa cor será vermella intensa.
O mesmo que as gambas das anemones, buscan a protección dos seus anfitrións e aproveitan as partículas que captan os crinoideos para alimentarse.
Non son fáciles de atopar, en parte polo seu pequeno tamaño e grande camuflaxe, mais tamén porque os crinoideos do Atlántico non son abundantes e adoitan esconderse en fendas nas partes inferiores das rochas.
Se queremos probar sorte, os puntos de mergullo das Illas Cíes son un bo lugar para buscalas
-----------------------------------------------------
Hai máis especies dentro do xénero Hippolyte, como a Hippolyte varians o gamba camaleón, que frecuentan algunhas esponxas ramificadas ou as gorgonias.
Son pequenos camaróns moi estilizados e caracterízanse por unha xiba que lles dá un aspecto arqueado.
De apenas 1 ou 2 cm e cun corpo curto, ancho e arqueado. A súa coloración é transparente con manchas, franxas ou pintas verdes, vermellas ou brancas (dependendo moito da especie, alimentación e xénero).
Común en lugares das Illas Cíes con pouca profundidade, como o illote de Viños ou Fornos.
Os dous primeiros pares de patas rematan en pinzas, sendo o segundo máis grande que o primeiro.
Ademais desta especie, hai 3 especies máis de Periclimenes, todas moi similares pero que presentan variacións nas cores/debuxos, así como na súa distribución.
Toda unha explosión de cor en miniatura que con sorte poderemos atopar nas Illas Cíes e Cabo Home, buscando pacientemente entre os tentáculos das anemones comúns.
------------------------------------------------------
Aínda que adoitan pasar desapercibidas, en realidade hai moitas especies de gambas que viven na nosa ría.
Un exemplo son os Eualus sp. moi comúns nas fendas de puntos pouco profundos, xeralmente formando grupos dispersos duns 10 exemplares sobre esponxas, briozoos ou ascidias.
Xeralmente viven en augas pouco profundas, mesmo podemos atopalos nas pozas intermareais, e é unha das poucas gambas que están activas polo día. Mesmo é posible que nos amordiquen os pés se nos paramos nunha charca.
Diferénciase doutros camaróns similares nas franxas granates que acompañan as amarelas nas súas patas e en que o seu rostro (apéndice apuntado que sae entre os ollos) supera en lonxitude as placas que sobresaen baixo os ollos (escafocerito).
En calquera punto de mergullo, abundan nas Illas Cíes, A Furna, Cabo de Mar ou nos Cenoiros, case sempre custodiando cavidades.
O congro proporciona protección e restos de comida, mentres que os pequenos camaróns teñen o “encargo” de mantelo limpo. De feito, ás veces, cando nos achegamos demasiado, fannos fronte erguendo o corpo ou mesmo saltando sobre o mergullador.
Aliméntase de pequenos animais, vivos ou mortos, e de restos orgánicos, pero, se é necesario, poden chegar a comerse uns aos outros.
Son moi rechamantes polas súas cores, o corpo é case transparente e presenta franxas transversais granates e pequenas pintas brancas. As súas pequenas patas alternan franxas de cor amarela e granate.
FOTO DE JAVI "CALVO"
As mysis son gambas moi pequenas (de menos de 2 cm) e transparentes, pero é posible velas grazas a que sempre van en grupos densos formando enxames.
Dentro dos crustáceos pertencen aos misidáceos, que se caracterizan por teren os órganos sensoriais do equilibrio na súa pequena cola en forma de abanico.
Hai adaptacións aínda máis curiosas. Un dos crustáceos comúns nas nosas augas é a chamada gamba fantasma ou o gamba esqueleto, pero son tan abundantes como invisibles.
O de “fantasma” non é casual, o seu tamaño diminuto, entre 5 e 10 mm, e a súa delgada e transparente anatomía, fan que sexan seres case imperceptibles. Poden presentar diferentes cores dependendo da súa dieta.
Caprella sp.
Leptomysis sp.
As femias pódense distinguir polo peto que teñen na zona ventral, onde levarán ovos e criarán pequenas larvas durante os primeiros estadios da súa vida.
Hai moitos tipos de Mysis, algúns, van en grandes grupos, outros son máis solitarios. Poden frecuentar as áreas de anémonas ou as de zostera dependendo da especie, e hai algunhas que mudan de forma voluntaria a cor do seu corpo para camuflarse (Mysis camaleón).
Pódense ver en moitos, xeralmente en zonas pouco profundas. Son visitantes habituais das Illas Cíes, A furna ou Cala do rei.
Desprázanse por impulsos, coma se saltasen na columna de auga e, cando se senten ameazadas, é habitual que se escondan nos tentáculos das anemones comunes.
Isto acontece a miúdo, dado que forman parte da dieta de moitos peixes, sendo especialmente cobizados polos cabaliños do mar e os peixes pipa.
Pero, curiosamente, e a diferenza doutros animais que usan anémonas para camuflarse, as Mysis non son inmunes ás súas picaduras, polo que ao tentar agocharse entre os tentáculos, deben evitar o contacto con eles para non danarse.
Poden estar en calquera lugar con esponxas, briozoos ou cnidarios, pero apenas se ven. Aguzando a vista poderemos detectar algún exemplar grande en superficies que contrasten a súa cor, como a pel negra dos carallotes.
Parece que a súa abundancia varía segundo as estacións. O seu ciclo de vida é moi curto (meses), pero a súa importancia ecolóxica é moi grande, dado que, mentres se alimentan de detritos (contribúen á limpeza da auga) e son peza clave na cadea trófica, sendo alimento de moitos animais.
De feito, é moi común que aparezan no primeiro plano das fotos que tomamos e non nos decatamos ata que as vemos na pantalla do ordenador na casa.
Nun extremo do seu corpo fino e cilíndrico destacan a cabeza avultada e dous pares de antenas (o primeiro par moito máis longo). Tamén teñen dous pares de pinzas, pero destaca un máis desenvolvido e robusto, especialmente nos machos.
Normalmente adoptan unha postura ergueita, que lembra a barbantesa, e non é raro que se observas unha gamba fantasma nunha foto, aparezan máis ao seu redor.
LICENCIA PARA NADAR
As gambas teñen un longo abdome, pero, a diferenza doutros parentes, teñen corpos máis pequenos e patas ciliadas (pleópodos) que, xunto cos rápidos movementos das colas, permítelles nadar activamente. O lumbrigante, o langostino ou os santiaguiños desenvolveron un abdome longo máis groso e robusto, xa que se adaptaron á vida reptando no fondo e non son tan bos nadadores.
Ademais, as gambas nadadoras dispoñen de dúas estruturas anatómicas especiais para a natación que se perderon ou reduciron noutros crustáceos non nadadores. Unha grande escama entre as antenas (escafocerito) que lle serve de timón para equilibrar, e algunhas escamas extra na cola (urópodos) que lle dan forma de abanico e permiten a propulsión.
Aínda que, dentro dos crustáceos, tamén atopamos caranguexos que adaptaron todas (patexo) ou algunhas das súas patas (nécora) a unha forma aplanada que actúa coma unha pala permitíndolles nadar na columna de auga. Especialmente o patexo, capaz de percorrer grandes distancias a nado.
DIAPOSITIVAS DE GAMBAS
Palaemon serratus
Hippolyte varians
Caprella sp.
Palaemon serratus
CIRRÍPEDES
Outro cirrípede moi coñecido é o percebe. O seu corpo está formado por unha dura unlla branca con placas calcarias e un pé carnoso de cor escura. O pedúnculo carnoso (ausente no arneirón) permítelle pegarse firmemente ás rochas para que non o leve a corrente.
A parte da unlla é móbil, permitindo que as placas se separen para que saian as pequenas patas peludas coas que enganchan o alimento ou, durante a reprodución, para poder estender o seu longo pene (maior que a lonxitude do seu corpo). Este flexible aparato reproductor (presente en todos os percebes, xa que son hermafroditas) exponse a ser arrincado pola corrente cando busca fecundar aos percebes próximos. Pero isto non é un problema, pois os percebes son quen de rexenerar o seu pene.
Cando se reproducen, atravesan unha fase inicial da larva nadadora, que se comunica quimicamente cos seus conxéneres adultos co fin de localizar as rochas máis axeitadas para agarrarse. Entón, cando alguén colle percebes (labor só permitida aos percebeiros legais), debe deixar exemplares na rocha, se non o fixera así non habería animais que enviaran estes sinais e nesa rocha xa non volverían crecer máis percebes.
A súa captura indiscriminada durante décadas reduciu moito a súa presenza nas nosas costas, deixando actualmente estas tarefas exclusivamente a profesionais que seguen plans de explotación organizados para conseguir certa sustentabilidade. Como nas zonas costeiras apenas quedan, están en lugares de difícil acceso e por iso o perigo ao que están expostas as persoas que se dedican á súa extracción.
Do mesmo xeito que o arneirón, son típicas da zona intermareal, pero o percebe non se adhire a tantas superficies, prefire as rochas nas zonas de batente (que lle proporcionan máis alimento), para as que está perfectamente adaptado para vivir.
Balanus sp.
Pollicipes pollicipes
Estes cirrípedes son un clásico nas nosas costas. Agárranse e esténdense, formando densas e numerosas colonias. Rochas, barcos, cordas, peiraos... mesmo animais, como mexillóns, baleas ou centolas, calquera cousa serve para que establezan a súa residencia.
Son de tamaño pequeno, entre 0,5 e 3 cm, e teñen unha cuncha en forma de volcán cun "cráter" de placas calcarias que actúan coma unha mandíbula. As placas ábrense para dar paso aos cirros ou pequenos apéndices peludos que captan o alimento e que son, en realidade, seis pares de patas adaptadas para tal fin.
Son típicos da zona intermareal, pero poden aparecer a máis profundidade, polo que tamén se poden ver no mergullo.
Cando se atopan en profundidade adoitan aparecer envoltos en esponxas ou outros animais cos que viven compartindo a rocha, e o único que vemos son os seus cirros, saíndo unha e outra vez.
Tamén poden aparecer pegados ás cunchas de moluscos, polo que algúns bos lugares para atopalos son Frapelo ou Cabo de Mar, debido á alta concentración de mexillóns. Abundarán nas Illas Cíes e outros puntos pouco profundos, camuflados entre as esponxas.
OUTROS CRUSTÁCEOS
Ao igual ca as cochinillas de mar (que se poden ver nas rochas da praia cando está baixa a marea e quedan ao descuberto), os piollos do mar son isópodos.
Teñen un corpo aplanado, formado por placas transversais e miden entre 1 e 4 cm. De cor marrón claro, o corpo encolle na cabeza e na parte traseira.
Teñen sete pares de patas transformadas en garras, que non lles permiten moverse pero si enganchar os peixes. Perforan a pel coas unllas destes apéndices bucais adaptados
Aparecen sobre unha grande variedade de peixes, sendo especialmente común atopalos en lábridos (maragotas, serráns, farros,...), case sempre en zonas próximas á cabeza.
Outros crustáceos moi numerosos son os copépodos, aínda que, polo seu pequeno tamaño son pouco coñecidos.
Non obstante, o seu papel ecolóxico é moi importante, xa que son unha parte clave da cadea trófica. Constitúen o principal compoñente do zooplancto (parte animal do plancto), que serve de alimento a moitas especies.
Algúns copépodos viven libremente, nadando, e pódense ver especialmente nas inmersións nocturnas cando achéganse a moreas á luz da lanterna que os atrae. Outros, viven parasitando, como este animal minúsculo (1-2 mm.) que vive sobre as lesmas de mar. Adoita asentarse sobre as ceratas do lombo ou ao redor das branquias e aliméntase de secrecións ou restos de pel da lesma, adquirindo a súa coloración.
Anilocra frontalis
Doridicola agilis
O corpo dos machos consta só dunha parte redonda, mais as femias mostran dúas filas que sobresaen para levar os ovos, dándolles o aspecto de cabeza de coello.
Aínda que poidan parecer excepcionais, son abundantes e atoparémolos con frecuencia sobre os nudibranquios. Por suposto, teremos que esperar a chegar a casa para velos nas fotos, xa que a primeira vista apenas parecen grans de area no corpo dos seus anfitrións.
Así que, para atopalos, teremos que fotografar nudibranquios.
Como algúns peixes, son hermafroditas secuenciais, nacidas como machos e transfórmanse en femias. Por iso, os exemplares máis grandes e anchos son femias (á esquerda na foto), mentres que os machos son máis pequenos e estreitos (dereita).
Normalmente non abandonan o seu anfitrión, xa que dificilmente poden desprazarse por si mesmos, polo que aproveitan a aparición doutros preeiros cando o seu "peixe morre" para ser "acollido" por outro peixe.
Hai outra especie de piollo, Anilocra physodes, que tende a engancharse nos lados e á cola de peixes coma o sargo.
GALERÍA
ARAÑAS DE MAR
Estes animais peculiares tamén son artrópodos, coma os crustáceos, pero pertencen a un grupo diferente, o dos quelicerados, e dentro deste grupo aos picnogónidos, moi similares aos arácnidos.
Crustáceos
ARTRÓPODOS
Insectos
Quelicerados
Miriápodos
Os quelicerados caracterízanse por ter un par de pinzas na parte dianteira (quelíceros) en lugar de antenas e oito patas que usan para desprazarse. En concreto, a araña de mar ten un corpo moi delgado, con patas moi longas en proporción ao tamaño total. Son tan delgadas que cando levan os ovos, tarefa que asumen os machos, teñen que facelo sosténdoos na parte exterior do seu corpo.
As especies que viven en zonas pouco profundas son de pequeno tamaño, como a Endeis spinosa da foto, de apenas un centímetro, pero nas áreas abisais poden medir máis de medio metro de lonxitude. Debido ao pequeno tamaño e a delgadeza do seu corpo, teremos que aguzar a vista para atopalas. A súa dieta baseada en organismos pegados ás rochas, como esponxas, cnidarios ou briozoos, danos unha pista importante para saber onde mirar.
lumbrigante, nécora, camarón ...
moscas, bolboretas, formigas ...
arañas, arañas de mar (picnogónidos), cangrexo ferradura
cempés, milpés ...
GALERÍA
Todas as fotografías, textos e vídeos pertenecen ás autoras e están protexidos pola Ley de Propiedade Intelectual. Non se permite o seu uso non autorizado.
